واکاوی سوژه زن در فضای گفتمانی سینمای ایران پس از انقلاب

نقش رسانه ها در دنیای امروز انکارناپذیر است و کمتر می توان حد و مرزی برای انتقال اطلاعات شناخت. عناوینی نظیر جنسیت، سیاست، قدرت، فرهنگ، فرهنگ عامه، سبک زندگی، جریان های فکری و مانند آن، همگی حوزه هایی هستند که در سینما بازتاب داشته اند و مطالعه آثار سینمایی و مکتوبات نوشته شده در مورد آنان می تواند راهگشای بحث شناخت و تبیین جامعه باشد. بر همین اساس یکی از موضوعاتی که در کانون توجه رسانه ها قرار دارد موضوع جنسیت و زنان است. هدف این رساله، واکاوی سوژه زن در فضای گفتمانی سینمای ایران است که بر این اساس مناسبات و مواجه آن ها با گفتمان حاکم در دو قالب بافتی سنت و تجدد در جامعه ایرانی بررسی شود و از آنجا که ورود تجدد به ایران در دو سه دهه اخیر شتاب بیشتری داشت، این مناسبات سنت و مدرنیسم در فضای اجتماعی جامعه ایران علی الخصوص در ارتباط با زنان شکل جدی تری به خود گرفت که فرصت مطالعه و تحقیق را در رابطه با این موضوع را برای پژوهشگران فراهم آورد. در این رساله برای واکاوی مناسبات زنان در میان تضادهای سنت و تجدد در جامعه ایران، عرصه سینما و نشانه های تصویری انتخاب شده و با تاملی گفتمانی بر رابطه سینما و واقعیت، تلاش کرده ایم تا نحوه مواجهه زنان با جهانی که در آن زیست می کنند را از خلال فیلم های سینمایی، به عنوان متون فرهنگی که از جامعه تاثیر می پذیرند و بر جامعه نیز تاثیرگذارند، بشناسیم. در این پژوهش بر پایه نظریات لاکلا و موف در مورد جامعه، سیاست، سوژگی و قدرت و بر اساس روش تحلیل گفتمان که مبتنی بر مولفه ها و مفاهیم ابزاری نظریه گفتمان لاکلا و موف می باشد و همچنین مدل نظری - روش شناختی، به تحلیل گفتمانِ نشانه شناختیِ فیلم های مورد نظر پرداخته شده است. در تحلیل گفتمان نشانه شناختی فیلم های مورد بررسی مشخص شد که به دلیل ساختار دوگانه و معلقی که جامعه ایرانی دارد، روابط زنان در ارتباط با مراتب مختلف جامعه و همچنین گفتمان های مسلط بر جامعه و فضای خانوادگی چند پاره و از هم گسیخته است؛ کما اینکه نمی توان یک رویه یا سویه مشخص را بر چگونگی کنش زنان در مناسبات شان در فضای جامعه ایران حاکم دانست و این را می توان منبعث از معلق بودن روابط در جامعه در حال گذار ایران به شمار آورد که به نوعی نه متعلق به فضای گفتمان سنتی می باشد و نه متعلق به فضای گفتمانی متجدد. واژگان کلیدی: تحلیل گفتمان، سنت، تجدد، زنان، سینما، لاکلا و موف